Przypominamy, że w sobotę, 6 listopada o godz. 12.00, na kanale Katedry Bogusława Wolniewicza rozpoczyna się transmisja z siódmego zjazdu Seminarium Wolniewiczowskiego. Referat o tytule „Nowe aspekty Wolniewiczowskiego ujęcia kary głównej” wygłosi Marcin Pasierbski.
Poniżej publikujemy główne tezy tego referatu i zapraszamy do udziału w dyskusji poprzez czat.
Wybór Bogusława Wolniewicza tez dotyczących filozoficznych aspektów kary głównej
- Istnieją 3 teorie kary. Każda z nich ma swój cel, czyli „efekt główny” i funkcję, czyli „efekt uboczny”.
1.1. Retrybucja: cel – odwet; Prewencja: cel – odstraszanie; Korekcja: cel – poprawa. - Zemsta nie jest tożsama z pomstą (odwetem). W odwecie szkoda jest obiektywnie ograniczona: ma być proporcjonalna do doznanej krzywdy. W zemście nie chodzi o szkodę proporcjonalną, tylko o jak największą.
2.1. Pobudka zemsty: mściwość; Pobudka odwetu – sprawiedliwość. Mściwość to motyw niski, a sprawiedliwość nie. - Rygorysta chce utrzymać karę główną nie dlatego, że społecznie korzystna (odstrasza bądź nie), lecz że moralnie słuszna.
3.1. Kary sądowej nie wolno wymierzać tylko jako środka do realizacji jakiegoś innego dobra – czy to samego przestępcy, czy społeczeństwa ogółem – lecz jedynie dlatego, że zawinił (Kant).
3.2. Przestępstwo jest naruszeniem ładu moralnego świata. Jedynym dobrem, jakie kara ma na widoku, jest przywrócenie tego ładu.
3.3. Tylko retrybucyjna teoria kary ma charakter immanentnie moralny, bo tylko ona wiąże ideę kary z poczuciem sprawiedliwości. - Życie nie jest najwyższym z dóbr, bo są też inne, co najmniej równorzędne. Jednym z nich jest porządek moralny, a ściślej przywrócenie go, gdy został naruszony przestępstwem – jego restitutio in integrum, moralna nie materialna.
4.1. Wartość absolutną ma nie człowiek – czy życie ludzkie – jako kategoria biologiczna, tylko człowieczeństwo jako kategoria aksjologiczna. Pierwsze ma ją tylko o tyle, o ile realizuje się w nim i przez nie to drugie.
4.2. Są czyny, które swą immanentną ohydą przekraczają granicę człowieczeństwa.
4.3. Granicę wytycza w każdym konkretnym przypadku ludzkie sumienie, w szczególności sumienie ferującego wyrok sędziego. - Praźródłem abolicjonizmu jest utylitaryzm.
- Efekt odstraszania jest funkcją dwóch zmiennych: surowości kary i jej nieuchronności.
- Wyjątkowość kary śmierci bierze się nie z wyjątkowej surowości, lecz z wyjątkowej pozycji, jaką w całości życia ludzkiego zajmuje śmierć. Kara główna jest karą metafizyczną.
- Najlepszym sposobem zapobiegania złu jest po prostu rygorystycznie wymierzana sprawiedliwość. Prewencja jest efektem ubocznym retrybucji, z reguły jej towarzyszącym. Działa ona najlepiej, gdy się do niej wprost wcale nie dąży.
8.1 Zła łagodzić się nie da; można je tylko ograniczać i tępić. Gdy się tego poniecha lub choćby zaniedba, niezwłocznie ekspanduje; zło jest dynamiczne. Cofa się tylko przed siłą […].
Katedra Bogusława Wolniewicza 